1․ Ներկայացնել մարդու տնտեսական գործունեության հետևանքով առաջացած բնապահպանական հիմնախնդիրները։

Մարդու տնտեսական գործունեության և որսի հետևանքով հարստահարվել են բնական պաշարները, անվերադարձ ձևով ոչնչացել են խոշոր կենդանիները, ինչպիսիք են ռնգեղջյուրները, ձիերը, մամոնտները, զուբրերը, ցուլերը, բազմաթիվ բույսեր: Հողում,օդում, ջրում, բույսերի և կենդանիների օրգանիզմներում կուտակվել են չշրջանառվող թափոններ՝ ածխածնի օքսիդ,մեթան, ազոտի օքսիդ, ֆրեոն, այլ թունավոր և մուտագեն նյութեր: Մարդու գործունեության ազդեցությունն այսօր ընդունել է մոլորակային և միջմոլորակային մակարդակ:

2․ Գաղափար կենսոլորտի մասին, կենսոլորտի բաղադրիչները և կենդանի նյութ։

Կենսոլորտը երկրի թաղանթն է, որը բնակեցված է կենդանի օրգանիզմներով և գտնվում է նրանց ազդեցության տակ, նրանց կենսագործունեության առարկաներով զբաղված։ «Կյանքի թաղանթ», Երկրի գլոբալ էկոհամակարգ։ Կենսոլորտը Երկիր մոլորակի երկրաբանական թաղանթների այն հատվածն է, որը բնակեցված է կամ նախորդ դարաշրջաններում բնակեցված է եղել կենդանի օրգանիզմներով։ Երկիր մոլորակը բաժանված է համապատասխան բաժինների։ Դրանք են՝ մթնոլորտ, կենսլորորտ, ջրոլորտ, քարոլորտ։

Կենդանի նյութը կենդանի էակների ամբողջությունն է, որը կարելի է արտահայտել քանակապես՝ զանգվածի կամ էներգիայի միավորներով։ Կենդանի նյութի ընդհանուր զանգվածը կազմում է կենսոլորտի մի չնչին մասը, սակայն այն հզոր երկրաքիմիական և էներգիական գործոն է։ Կենդանի օրգանիզմները հանդես են գալիս մեր մոլորակի փոփոխություններն ու զարգացումն ուղղորդող գործոն։ Կենսոլորտն իր մեջ ներառում է ոչ միայն կենդանի օրգանիզմները և դրանց գոյության միջավայրը, այլև հանդիսանում է կյանքի գոյության արդյունք և դրա ածանցյալ։ Կենդանի նյութը վերափոխվում է և որոշակի ձևով կազմավորում կենսոլորտը։

3. Մուտացյաներ, դասակարգում, քրոմոսոմային և գենային մուտացյաներ:

Ի՞նչ է մուտացիան
Մինչև մեր բուն թեմային անցնելը կարծում եմ պետք է հասկանալ, թե ինչ է իրենից ներկայացնում մուտացիան: Մուտացիան ԴՆԹ-ի կայուն, ժառանգական փոփոխություն է, որը տեղի է ունենում արտաքին կամ ներքին փոփոխությունների ազդեցության տակ։ Մուտացիաները լունում են տարբեր տեսակի։ Հիմա մենք կխոսենք կոնկրետ գենային մոտացային մասին։

Գենային մուտացիա
Գենային մուտացիան կայուն ​​փոփոխություն է ԴՆԹ-ի հաջորդականության մեջ, որը կազմում է գենը: Այսպիսի մուտացիանները կարող են ազդել ԴՆԹ-ի մեկ կառուցվածքային տարրից մինչև մի շարք գեներ պարունակող քրոմոսոմի մի մեծ հատվածի վրա։ Առանձացնում գենային մուտացիաների երկու տեսակ

1. Գենետիկ մուտացիանները ժառանգում են ծնողներից և պահպանվում են օրգանիզմի բոլոր բջիջներում մարդու աբողջ կյանքի ընդհացքում։ Այսպիսի մուտացիանները առաջանում են ծնողի ձվի ու սերմի մեջ և փոխանցվումեն ինչպես ժառանգական մուտացիանններ
2. Սոմատիկ մուտացիաները տեղի են ունենում մարդու կյանքի որոշակի փուլում և ազդում են միայն որոշ բջիջների վրա, ոչ թե մարմնի բոլոր բջիջների վրա: Նման փոփոխությունները կարող են առաջանալ շրջակա միջավայրի գործոնների ազդեցության հետևանքով, ինչպիսիք են արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը կամ բջիջների բաժանման ժամանակ ԴՆԹ-ի պատճենման սխալը: Այսպես ձեռք բերված մուտացիաները չեն փոխանցվում սերունդներին:

Քրոմոսոմային մուտացիաներ
Քրոմոսոմային մուտացիաներն առաջանում են ԴՆԹ-ի երկլար ընդմիջումներից, որոնք նորմալ չեն վերականգնվել բջիջներում: Նման ընդմիջումները տեղի են ունենում ինչպես ինքնաբերաբար, այնպես էլ մուտագենների (օրինակ՝ իոնացնող ճառագայթում) ազդեցության տակ:

4. Ուռուցքներ և ուռուցքածին բջիջներ:

Ուռուցքները նորագոյացություններ են, բլաստոմաներ, որը շարունակվում է նույնիսկ ուռուցքածին պատճառի ազդեցության ընդհատումից հետո։ Ուռուցքը տիպիկ պաթոլոգիական պրոցես է։ Դա չկանոնավորվող անսահման հյուսվածքային աճ է։ Ուռուցքները կազմված են որակապես փոփոխված, տարբերակումը կորցրած բջիջներից, որոնց հատկությունները փոխանցվում են իրենց սերունդներին։

Ուռուցքները լինում են բարորակ և չարորակ:  

Բարորակ ուռուցքներին բնորոշ է տարածուն (էքսպանսիվ) աճը, որի հետևանքով ճնշվում, երբեմն հետաճում են հարևան հյուսվածքները: Բարորակ ուռուցքներն ունենում են պատիճ (կապսուլա), չեն ճյուղավորվում, բայց կարող են վտանգավոր լինել իրենց տեղադրությամբ: Օրինակ՝ գլխուղեղի բարորակ ուռուցքը ճնշում է նրա որևէ բաժինը և խանգարում կենսական կարևոր գործառույթները:  

Չարորակ ուռուցքները (քաղցկեղ) ներաճում են շրջապատող հյուսվածքների մեջ և քայքայում դրանք: Նման դեպքերում արյան անոթները վնասվում են, և նրանց մեջ կարող են թափանցել ուռուցքային բջիջներ, որոնք այնուհետև, արյան կամ ավշի հոսքով տարածվելով օրգանիզմում, կարող են տարբեր օրգաններում և հյուսվածքներում առաջացնել ճյուղավորումներ (մետաստազներ): 

5. Բույսերի և կենդանիների սելեկցիա, դերը մարդու կյանքում և բնության մեջ:

Սելեկցիան մշակում է բույսերի և կենդանիների ժառանգական հատկանիշների վրա ներգորխելու եղանակներ՝ մարդու համար այն անհրաժեշտ ուղղությամբ փոփոխելու նպատակով։

Սելեկցիան բուսական և կենդանական աշխարհի էվոլյուցիայի ձևերից է և ենթարկվում է նույն օրենքներին, ինչ տեսակների էվոլյուցիան բնության մեջ, բայց բնական ընտրությունը, մասնակիորեն, այստեղ փոխարինվել է արհեստականով։ Սելեկցիան մեծ դեր ունի բնակչությանը պարենամթերքով ապահովելու գործում։

Բույսերի սելեկցիան օգնում է ստեղծել բույսերի նոր սորտերի և բակտերիաների նոր շտամներ: Կենդանիների սելեկցիան բարելավում է կենդանիների նոր ցեղատեսկները:

1) Ներկայացնել Դարվինի էվոլուցիոն տեսությունը և էվոլուցիայի շարժիչ ուժերը։

Բնական ընտրության միջոցով տեղի ունեցող էվոլյուցիան ապացուցվում է նրանով, որ ստեղծվում են ավելի շատ սերունդներ, քան կարող են գոյատևել ինչպես նաև՝

1․ տեսակները միմյանցից տարբերվում են ձևաբանական, ֆիզիոլոգիական և վարքային հատկանիշներով (ֆենոտիպային փոփոխականություն),
2․ Տարբեր հատկանիշներ ապահովում են գոյատևման և վերարտադրման տարբեր հաճախականություն (տարբերակող հարմարողականություն),
3․ Հատկանիշները կարող են ժառանգվել մի սերնդից մյուսը (հարմարողականության ժառանգում)։

Այսպիսով, պոպուլյացիայի հաջորդող սերունդները, որոնք փոխարինում են ծնողական ձևերին այն կենսաֆիզիկական միջավայրում, որտեղ տեղի է ունենում բնական ընտրությունը, ավելի հարմարված են լինում և ավելի լավ են գոյատևում և բազմանում։

---

Էվոլյուցիայի շարժիչ ուժերն են ժառանգականությունը, փոփոխականությունը և բնական ընտրությունը:

Այդ տեսությունը, ի պատիվ ստեղծողի, կոչվել է դարվինիզմ: Ըստ Դարվինի բնական ընտրության («առավել հարմարվածների կենսունակության» ճանապարհով) տեսության` առավել հաճախ կենսունակ են այն սերունդները, որոնք մյուսներից ավելի հարմարված են միջավայրի պայմաններին և առավել հաջողությամբ են մրցակցում իրենց նմանների հետ՝ կենսականորեն անհրաժեշտ պաշարների (սնունդ, ջուր, լույս և տարածություն) համար: Այդ հարմարված անհատները սերունդ տալու ավելի մեծ հավանականություն ունեն և ժառանգում են այն հատկանիշները, որոնց շնորհիվ ծնողներն առավել հարմարված են եղել արտաքին միջավայրին:Այսպիսով՝ մի քանի սերունդ հետո բույսերի կամ կենդանիների տեսակները ներկայացվում են մեծ քանակությամբ լավ հարմարված անհատներով և կարող են աստիճանաբար փոխվել:

2) Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում գոյության կռիվը:

Գոյության կռվի հիմնական պատճառը տեսակների թվաքանակի հնարավոր անսահմանափակ աճի և միջավայրի պայմանների, պաշարների միջև եղած անհամապատասխանությունն է։ Դարվինը տարբերում էր գոյության կռվի երեք հիմնական ձևեր՝ ներտեսակային, միջտեսակային և կռիվ անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ։

Ներտեսակայինը տեղի է ունենում նույն տեսակին պատկանող առանձնյակների միջև։ Այս ձևը ամենատարածվածն է, քանի որ նույն տեսակի առանձնյակները միջավայրի պայմանների նկատմամբ նույն պահանջներն ունեն։

Միջտեսակային կռիվը տեղի է ունենում տարբեր տեսակների պատկանող պոպուլյացիաների առանձնյակների միջև։

Անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ ընթացող գոյության կռվին Դարվինը մեծ դեր էր հատկացնում։ Այդ կռիվը նկատվում է տեսակի արեալի ցանկացած մասում՝ կապված արտաքին պայմանների փոփոխման հետ։ Դարվինը նշում էր, որ, օրինակ, Անգլիայում խիստ ձմռան պատճառով ոչնչացան թռչունների մոտ 80%-ը։ Ջերմության կամ խոնավության տատանումները լուրջ ազդեցություն են ունենում պոպուլյացիայի առանձնյակների վրա:

3) Ներկայացնել բնական ընտրությունը, օրգանիզմների հարմարվածությունը արտաքին միջավայրին:

Բնական ընտրություն է կոչվում այն գործընթացը, որի հետևանքով գոյատևում և իրենցից հետո սերունդ են թողնում տվյալ պայմաններում առավելապես օգտակար ժառանգական փոփոխություններ ունեցող առանձնյակները։

Օրգանիզմների հարմարվածությունը արտաքին միջավայրին

Դարվինը նշում է, որ բնական ընտրությունը փոփոխության ենթարկվաշ կենդանիների կողմից գիտակցական ընտրություն չէ։ Միջավայրի պայմաններն են ընտրող գործոնի դեր կատարում։ Բնական ընտրության ընթացքում հաճախ գոյատևում են ոչ թե ամենաուժեղները, այլ առավել հարմարվածները։

Բնական ընտրության հետևանքով գոյատևում են միջավայրի կոնկրետ պայմաններին ավելի հարմարվածները։ Գիտնականներն առանձնացնում են բնական ընտրության հիմնականում երկու ձև՝ շարժական և կայունացնող։

• Շարժական ընտրություն

Պոպուլյացիայում առանձնյակների նախկին հատկանիշների փոփոխությունը արտաքին միջավայրի պայմանների փոփոխման հետևանքով կոչվում է շարժական ընտրություն։ Բնական ընտրության շարժական ձևը գործում է արտաքին միջավայրի պայմանների փոփոխման դեպքում։ Ընտրության այս ձևը նկատեց Դարվինը։ Նա տեսավ, որ Անգլիայի արդյունաբերական կենտրոններում կեչու ծառերի բները սպիտակից դառնում են մուգ դարչնագույն։ Մուգ թիթեռներն այս պայմաններում պակաս նկատելի են դառնում, քան բաց գունավորում ունեցող թիթեռները, և բնական ընտրությունը պահպանում է նրանց։

• Կայունացնող ընտրություն

Կայունացնող ընտրությունը գործում է միջավայրի համեմատաբար հաստատուն պայմանների դեպքում․ այն պահպանում է տեսակը փոփոխություններից՝ ամրապնդելով ձեռք բերած օգտակար հատկանիշները։

1) Ներկայացնել բջջի բաժանումը՝ մեյոզ։
Մեյոզը կազմված է 5 փուլերից՝ ինտերֆազ, պրոֆազ, մետաֆազ, անաֆազ և թելոֆազ։ Ինտերֆազի ընթացքում բջիջը պատրաստվում է բաժանման, առաջանում են երկու դուստր բջիջներ սկզբնական ծնողական բջիջներից։ Այս փուլը ամենաերկարն է։ Պրոֆազի ընթացքում քրոմոսոմները պարուրվում են, որը ապահովում է դուստր բջիջների մեջ ժառանգականության հավասար բաշխում։ Մետաֆազում քրոմոսոմները հայտնվում են բջջի հասարակածային մասում։ Անաֆազի ընթացքում քրոմոսոմները բաժանվում են ու դասավորվում բջջի բևեռներում։ Թելոֆազի ընթացում էլ՝ մայրական բջջից գենետիկական նյութը բաժանվում է դուստր բջիջների միջև։ Մեյոզի արդյունքում դիպլոիդ բջջից առաջանում են հապլոիդ բջիջներ։

2) Համեմատել մեյոզը և միտոզը (նմանությունը և տարբերությունը)։
Նմանություններ
Մեյոզը ու միտոզը ունեն նույն բաժանման փուլերը։
Միտոզից և մեյոզից առաջ տեղի են ունենում քրոմոսոմների և ԴՆԹ-ի կրկնապատկում։

Տարբերություններ
Միտոզից հետո առաջանում են մարմնական բջիջներ, իսկ մեյոզից հետո՝ սեռական։
Միտոզից հետո ստացվում է 2 բջիջ, իսկ մեյոզից հետո՝ 4։
Միտոզից հետո դուստր բջիջներում քրոմոսոմների քանակը մնում է նույնը` ինչ մայրականում, իսկ մեյոզից հետո այն կրճատվում է 2 անգամ:

3) Մանրամասն ներկայացնել բույսերի մոտ կրկնակի բեղմնավորումը։
Ծաղկի մեջ առաջանում են սպորներ, գամետներ որոնց շնորհիվ տեղի է ունենում բեղմնավորում։ Բեղմնավորման հետևանքով առաջանում են սերմն ու պտուղը։
Առէջի փոշանոթներում մեկ դիպլոիդ հավաքակազմով բջջից մեյոզի հետևանքով առաջանում են չորս հապլոիդ հավաքակազմով միկրոսպորներ, որոնցից յորաքանչրը պատվում է լրացուցիչ թազանթներով և որոնցից հետո առաջանւմ է փոշեհատիկը. սկզբում միկրոսպորը կիսվում է միտոզով և առաջացնում է երկու հապլոիդ հավաքակազմով բջիջներ` վեգետատիվ և գեներատիվ։
Գեներատիվ բջիջը հետագայում նույնպես կիսվում է միտոզով և առաջանում են երկու հապլոիդ հավաքակազմով սպերմիում։ Վեգետատիվ բջջից հետագայում զարգանում է փոշխողովակը։
Վարսանդի սերմնարանում դիպլոիդ հավաքակազմով բջջից մեյոտիկ բաժանման արդյունքում առաջանում են չորս բջիջներ հապլոիդ հավաքակազմով, որոնցից երեքը ոչնչանում են, իսկ մեկը երեք միտոտիկ բաժանումներից հետո սկիզբ է տալիս ութ հապլոիդ կորիզներ պարունակող սազմնապարկին, որը գտնվում է սերմնաբողբոջում։ Վարսանդի սերմնարանում կարող են լինել մեկ կամ մի քանի սերմնաբջիջներ։ Սաղմնապարկը, ձվաբջջից, պարունակում է կենտրոնական բջիջ, որը մասնակցում է բեղմնավորմանը և գտնվում է սաղմնապարկի կենտրոնում։ Կան նաև մի քնի հապլոիդ բջիջներ։
Փոշեհատիկի տեղափոխումը այլ բույսերի վարսանդի սպիի վրա կոչվում է խաչաձև փոշոտում, կարող է իրականացվել քամու, միջատների միջոցով և այլ եղանակով։ 

4) Ի՞նչ են իրենցից ներկայացնում վիրուսները։
Վիրուսը ոչ բջջային կառուցվածք ունեցող հարուցիչ է, որը բազմանում է միայն կենդանի բջիջներում։ Վիրուսները վարակում են կյանքի բոլոր ձևերը՝ կենդանիներին, բույսերին, բակտերիաներին։ Տարբեր տեսակի վիրուսներ տարածվում են տարբեր կերպ։ Վիրուսի կողմից վարակվող բջիջներն անվանվում են թիրախներ։ Գրիպի վիրուսները տարածվում են օդակաթիլային եղանակով՝ հազի և փռշտոցի միջոցով։ Կենդանական վիրուսները փոխանցվում են արնախում միջատների միջոցով։ ՄԻԱՎ-ը սեռական ճանապարհով և վարակված արյան ներարկմամբ փոխանցվող վիրուսներից է։

5) Համեմատել COVID-19-ը OMICRON-ի հետ։
OMICRON-ի ախտանշանները շատ չեն տարբերվում Դելտայի և կորոնավիրուսի այլ տեսակների ախտանշաններից։ Ըստ նախնական տվյալների՝ դրա ախտանշանները կարող են տարբերվել, օրինակ, համի և հոտի կորստի մասով, քանի որ Օմիկրոնով վարակվելու դեպքում համի և հոտի կորուստը ավելի քիչ հավանական է։ Իսկ ստամոքսաղիքային համակարգի խանգարումները կարող են ավելի հաճախ հանդիպել։
COVID-19 ծանր սուր շնչառական համախտանիշ ունեցող վիրուս է։ Երկու ամենատարածված ախտանիշներն են՝ ջերմությունը և չոր հազը ։ Ավելի քիչ տարածված ախտանիշներ են հոգնածության, շնչառական խնդիրներ, համի, հոտի զգայարանների կորուստ, հևոց, մկանային ցավ, կոկորդի ցավ, գլխացավ կամ սարսուռ։ OMICRON-ը ի տարբերություն COVID-19-ի ունի ավելի թույլ ազդեցություն։

1․ Նկարագրել մեյոզի փուլերը։
Ինտերֆազ– Բջիջը պատրաստվում է բաժանման, առաջանում են երկու դուստր բջիջներ սկզբնական ծնողական բջիջներից։ Այս փուլը ամենաերկարն է․ բջիջը աճում է, սինթեզվում են սպիտակուցներ, բջջում կուտակվում է էներգիա։

Պրոֆազ – քրոմոսոմները սկսում են պարուրվել, կարճանալ և հաստանալ, ընդունում են բարակ թելի տեսք։  Քրոմոսոմների պարուրումը պարտադիր է դուստր բջիջների միջև ժառանգական ինֆորմացիայի հաջող բաժանում իրականացնելու համար:

Մետաֆազ – քրոմոսոմները, որոնք կրում են գենետիկական տեղեկատվություն, հարթվում են բջջի հասարակածում նախքան բաժանվելը երկու դուստր բջիջների մեջ։

Անաֆազ – բաժանման թելիկները կարճանում են և հոմոլոգ քրոմոսոմները բաժանվում են։ Քրոմոսոմները հավաքվում են բջջի բևեռներում։ Այսպես առաջանում են երկու դուստր բջիջներ, որոնք ունեն մայր բջջի քրոմոսոմների կեսը։

Թելոֆազ– բաժանվում է կրկնօրինակված գենետիկական նյութը, որը տեղափոխվում է մայր բջջի միջուկից երկու նույնական դուստր բջիջների:

2․ Մեյոզի ժամանակ ո՞ր բջիջներն են զարգանում։
Մեյոզը բաժանման միջոցով էուկարիոտ բջիջների (կենդանիներ, բույսեր, սնկեր) սեռական բազմացումն է։

3․ Ի՞նչ կարևոր ֆունկցիա է կատարում մեյոզը։
 Մեյոզի արդյունքում դիպլոիդ հավաքակազմով բջջից առաջանում են հապլոիդ հավաքակազմով բջիջներ։

տեսանյութ

Տեսանյութը պատրաստել են Գալինա Հարությունյանը և Մարիա Դալլաքյանը

1․ Ի՞նչ են իրենից ներկայացնում վիրուսները:
Վիրուս- ոչ բջջային կառուցվածք ունեցող հարուցիչ, որը բազմանում է միայն կենդանի բջիջների ներսում։ Վիրուսները վարակում են կյանքի բոլոր բջջային ձևերը՝ կենդանիներից ու բույսերից մինչև բակտերիաներ և արքեաներ։ «Վարակ» բառը ծագել է լատինական բառից, որը նշանակում է աղտոտում, վարակում: «Վարակ»-ը լայն ընդհանուր կենսաբանական հասկացություն է, որը բնութագրվում է ախտածին հարուցչի`(վիրուս, մանրէ և այլն) ավելի բարձրակարգ օրգանիզմ (բուսական կամ կենդանական) ներթափանցմամբ և վերջինիս հետ անտագոնիստիկ փոխազդեցությամբ:
2․ Բերել մեկ վիրուսի օրինակ: Նկարագրել հիվանդությունը, վարակման աղբյուրները և բուժման մեթոդները:
Գրիպը սուր շնչական վարակ է, որը հարուցվում է օրթոմիքսովիրուսներով և հաճախ բերում է էպիդեմիկ և պանդեմիկ տարածման։ Գրիպին բնորոշ է փոխանցման օդա-կաթիլային մեխանիզմը, կարճ ինկուբացիոն շրջանը, սուր սկիզբը, արտահայտված ինտոքսիկացիան, շնչուղիների, մասնավորապես շնչափողի ախտահարումը։ Գրիպը արագ բուժելու համար խորհուրդ է տրվում ընդունել դեղամիջոցներ: Հակավիրուսային ազդեցությամբ դեղերը արդյունավետ սպանում են վարակիչ գրիպը և նպաստում են առողջացմանը:
Բլոգային աշխատանք
3. Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում տրանսկրիպցիան և տրանսլյացիան:
Տրանսլյացիան բջջում սպիտակուցի կենսասինթեզն է, որը իրենից ներկայացնում է ՌՆԹից սպիտակուց ինֆորմացիայի փոխանցումը։ Տրանսլյացիայի նախորդող փուլը տրանսկրիպցիան է, որը Դնթից ինֆորմացիայի փոխանցումն է իՌՆԹ ։ ԻՌՆԹն ռիբոսոմ մտնելուց հետո ռիբոսոմ է մտնում փՌՆԹ ն իր ամինաթթվի հետ եւ դասավորվում են այտպես բոլոր փՌՆԹ ները կոմպլեմենտարության սկզբունքով։
Տրանսկրիպցիան գենային էքսպրեսիայի առաջին քայլն է, երբ ԴՆԹ-ի որոշակի հատված ՌՆԹ պոլիմերազի միջոցով պատճենվում է որպես ի-ՌՆԹ։ Այն համարվում է մոլեկուլային կենսաբանության կենտրոնական դոգմայի երկրորդ փուլը։
Բլոգային աշխատանք
4. Ներկայացնել բջջի հիմնական օրգանոիդները:
Բջջակորիզը– բջջի կարևոր կառուցվածքային մասը, որտեղ պահպանվում, վերարտադրվում և հաջորդ սերնդին է փոխանցվում ժառանգական ինֆորմացիան։ Ռիբոսոմները բջջային ամենափոքր օրգանոիդներն են։ Ռիբոսոմի ֆունկցիան սպիտակուցի սինթեզն է։ Էնդոպլազմային ցանցը խողովակների, խորշերի կամ բշտաձև մանր հատիկների մի բարդ համակարգ է։ Խողովակներն ու խորշերը կազմում են մի ճյուղավոր, ամբողջ բջջապլազմայի մեջ ներթափանցված ցանց, որը պայմանավորում է նրա անվանումը։ Նա առավել զարգացած է այն բջիջներում, որոնցում սպիտակուցի սինթեզը ավելի ակտիվ է ընթանում և ընդհակառակը, թույլ է զարգացած այն բջիջներում, որոնցում ոչ մեծ քանակությամբ սպիտակուց է սինթեզվում։ Գոլջիի ապարատ, էնդոպլազմային ցանցի հետ սերտորեն կապված հարթ, միաշերտ մեմբրաններից կազմված խորշեր, խողովակների, ակոսների և բշտիկների համակարգ է, որտեղ ձևավորվում են լիզոսոմները, վակուոլները և սեկրետները, ընթանում է կուտակվում և դուրս են բերվում փոխանակության նյութերը։ 
Բլոգային աշխատանք
5. Գրել նախակորիզավորների ընդհանուր կառուցվածքը:
Նախակորիզավորները հանդիսանում են կյանքի կազմավորման բջջային մակարդակի առաջին ներկայացուցիչներ: Բաղկացած է բջջաթաղանթից, ցիտոպլազմայից՝ ռիբոսոմներից, ներառուկներից և ժառանգական նյութից, շարժուն բակտերիաների բջջապատի արտաքին մակերեսին առկա են նաև մտրակներ և թարթիչներ։
6. Ներկայացնել ֆոտոսինթեզը և քեմոսինթեզը:
Ֆոտոսինթեզը ածխաթթու գազից և ջրից` լույսի ազդեցության տակ օրգանական նյութերի առաջացումն է ֆոտոսինթետիկ գունանյութերի մասնակցությամբ։ Ֆոտոսինթեզն ունի մի քանի փուլ՝ լուսային և մթնային։
Քեմոսինթեզ է կոչվում քիմիական ռեակցիաների էներգիայի փոխարկումը սինթեզվող օրգանական միացությունների քիմիական կապերի էներգիայի։ Քեմոսինթեզը անօրգանական նյութերից օրգանական նյութեր սինթեզելու ընդունակություն է, որով օժտված են բակտերիաների որոշ տեսակներ։ Քեմոսինթեզը ընթանում է բակտերիաներում, որոնք ֆիքսում են մթնոլորտային ազոտը ՝ վերածելով այն բույսերի համար հեշտ յուրացվող միացությունների։

Continue reading →

Վիրուսների աշխարհը․ համաճարակների հետքերով

Տեղեկատվական ծրագիր

Ի՞նչ կապ կա բնության ոչնչացման և վիրուսների առաջացման միջև: Այս ֆիլմը տալիս է սարսափելի պատասխաններ։ Այսօր, երբ ամբողջ աշխարհում կորոնավիրուսը տարածումը կանխել դեռևս չի հաջողվում, նոր համաճարակի առաջացման վախը շատ մեծ է և որպեսզի դա տեղի չունենա, հետազոտողները պետք է հասկանան պատճառները: Դրանք հաճախ պայմանավորված են շրջակա միջավայրի ոչնչացմամբ։ Գիտնականները Գանայում, Պանամայում և Գերմանիայում փնտրում են ճշգրիտ պատասխաններ և արդյունքները ձեզ կզարմացնեն։

http://sunchild.am/film/world-of-viruses

Քանի որ կորոնավիրուսի տարածումը դեռ շարունակվում է, բժիշկները տեսանյութում փորձում են հասկանալ առաջացման պատճառները։ Կան տարբեր ենթադրություններ դրա վերաբերյալ։ Առաջինը այն է, որ հիվանդությունը առաջացել է չղջիկներից։ Մեկ այլ համոզմամբ վիրուսը ստեղծվել է Չինաստանի շուկաներում կենդանիների մսերը իրար հետ պահելու արդյունքում։ Ամեն դեպքում բժիշկները դեռ շարունակում են պայքարել հիվանդության դեմ, ու հուսամ, որ շուտով այն կվերանա։

Մասնակիցներ` Մարիա Դալլաքյան, Գալինա Հարությունյան

Continue reading →